1.Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր ածանցավոր բառերով:

Պոչ ունեցող մի կենդանի էր գալիս: պոչավոր

Չգիտեի, որ այդքան զորություն ունեցող հսկա ես: զորավոր

Այդտեղ որսորդները երկու ոտք ունեցող զարմանալի կենդանի են տեսել: երկոտանի

Երկրորդ անգամ հայտնվողը նույն ձին չէր, սրա պոչը մի քիչ երկար էր, գույնն էլ՝ մի քիչ դեղին: երկարավուն, դեղնավուն

Իբրև հայր՝ խրատում էր ու համոզում, որ ներող լինի: հայրաբար

Որպես մտերիմ՝  հորդորում էր, որ մի օր էլ տանը մնա: մտերմաբար

Եղբոր նման օգնում է ու հետևում, որ վատ բան չանես: եղբայրաբար

Թշնամու նման եք խոսում: թշնամաբար

Հարցը իր (յուր) ձևով լուծեց ու գնաց:

2.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր բաղադրյալ բառերով:

Խիտ սաղարթներ ունեցող-սաղարթախիտ, գեղեցիկ քանդակված-գեղաքանդակ, նուրբ ճաշակով-նրբաճաշակ, լեռնային աշխարհ-լեռնաշխար, բարձր գագաթ ունեցող-բարցրագագթ, թմբուկ խփել -թմբկահար, սարսափ ազդող-սարսաազդող, ասֆալտով պատված-ասվալտապատ, դանդաղ սահող-դանդանասահ, քաղաքին հատուկ-քաղաքահին:

3.     Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր բաղադրյալ բառերով:

Մինչև հիմա կարծում էին, աշխարհում ամենից բարձր—ամենաբաձր ծառը Ամերիկայում աճող—ամերիկան սեկվոյան է, նրա բարձրությունը երբեմն հարյուր մետրից էլ է անցնում: Բայց վերջերս Աֆրիկայում գտան հարյուր ութսունինը մետր բարձրություն ունեցող—բարձրահասակ մի բաոբաբ’ սեկվոյայից մոտ երկու անգամ—կրկնակի բարձր: Նրա բնի տրամագիծը 43,5 մետր է. կտրվածքի վրա ազատ կերպով կարող է տեղավորվել մեր ժամանակների—ժամանակակից մի շենք:

4.Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր բաղադրյալ բառերով:

Հայերի երկիրը—Հայաստանը հայտնի է որպես տուֆի ու բազալտի երկիր: Հրաբուխից առաջացող քարերի տեսակները—քարատեսակները շատ վաղ ժամանակներից օգտագործվել են որպես շինարարական նյութ—շինանյութ: Տուֆով կառուցված—տուֆակերտ եկեղեցիներ, կամուրջներ ու մեծ թվով—մեծաթիվ ժամանակակից նոր կառուցված—նորակառույց բաներ կան: Բազալտի ու տուֆի հետ մեր երկրից դուրս են հանվել բարձր որակ ունեցող—բարձրորակ մարմար, գրանիտ ու պեմզա:

5.Ընդգծված բաղադրյալ բառերը փոխարինի՛ր բառակապակցություններով:

Մարգարտահատիկները—մարգարիտի հատիկները տարբեր մեծության են լինում: Աշխարհում ամենամեծը—ամենից մեծը լոնդոնյան—Լոնդոնում գտնվող թանգարանի մեծահռչակ ութսունհինգ գրամանոց—գրամ կշռող մարգարիտն է:

Համպարը թանկարժեք—թանկ արժեք ունեցող նյութ է, որը գործածվում է լավագույն օծանելիքների արտադրության մեջ: Դա սևավուն-սև գույնը , քարանման-քարի նման նյութ է, որը միայն կաշալոտի աղիներում է լինում: Դա մեծ մասամբ հանում են տեգահար-տեգով հարվածող կաշալոտի աղիներից, բայց երբեմն ծովափին էլ կարող են գտնել:

1.Հետևյալ բառերից վերջածանցների օգնությամբ կազմիր նվազական-փաղաքշական նշանակությամբ գոյականներ:
Լիճ-լճակ, առու-առվակ, գիրք-գրքույկ, խաղ-խաղիկ, որբ-որբուկ, աթոռ-աթոռակ, մարդ-մարդուկ, որդի-որդյակ, մուկ-մկնիկ, էշ-իշուկ, հորթ-հորթուկ, ծեր-ծերուկ, կղզի-կղզյակ, գունդ-գնդակ, աղավնի-աղավնյակ, թիթեռ-թիթեռնիկ, հատոր-հատորյակ, ձուկ-ձկնիկ, աղջիկ-աղջնակ, դուռ-դռնակ, հոգի-հոգյակ, հյուղ-հյուղակ, արտույտ-արտուտիկ, ծով-ծովակ:
2. Բառաշարքում առանձնացրու այն հասարակ անունները, որոնք գործածվում են նաև իբրև հատուկ անուններ: Շարունակիր շարքը:
Երաժիշտ, կորյուն, արծիվ, զինվոր, ռազմիկ, զեյթուն, ամպրոպ, ավետիս, մարտիկ, ձնծաղիկ, շանթ, երամակ, ծաղիկ, աղջամուղջ, նարգիզ, ակն, գալուստ, գոհար, զանգակ, վարդ, բուրաստան, գավառ, գրիչ, համբարձում, այգեստան, գավիթ, կապան, արշալույս, նվեր, հյուսն, քոթոթ, հայրապետ, վարպետ:
3.Ածանցման միջոցով կազմիր որևէ տեղացի, երկրացի անվանող գոյականներ:
Մուշ-մշեցի, Իտալիա-իտալացի, Հայաստան-հայաստանցի, Արցախ-արցախցի, Իսպանիա-իսպանացի, Բելգիա-բելգիացի, Նյու Յորք-նյույորքցի, Էջմիածին էջմիացի, Անի-Անեցի, Մեղրի-մեղրեցի, Իրան-իրանցի, Բյուզանդիա-բյուզանդացի, Սյունիք-սյունեցի, Նոր Նախիջևան-նորնախիջևանցի, Տավուշ-տավուշցի,  Եգիպտոս-եգիպտացի, Գյումրի-գյումրեցի, Ջավախք-ջավախցի:

1.Յուրաքանչյուր շարքից մի բաղադրիչ ընտրի՛ր և կազմի՛ր բաղադրյալ բառեր: Նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխության կատարվեց:

ա) Լույս, թույն, կենդանի, տեր, մեջ, ուղի, անուրջ, կամուրջ, կատու:

բ) Ություն, բար, վոր, ակ, ել, երես, ազգի, ուկ, կից

լուսերես, կատվազգի, ուղեկից, կենդանաբար, թունավոր, միջուկ, տերություն, կամրջակ, անրջել

2. Հնչյունափոխված արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց անհնչյունափոխ ձևերը և նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Պատկերազարդ, բազկաթոռ, ոսկեվառ, մաքսանենգ, կաղնեփայտ, գրկել, լեռնաշղթա, պատուհան, ամառնամուտ, մարդամոտ, ժամացույց, հողագունդ, ջերմանավ, սրտապատառ, ցուցանակ, սիրառատ, գինեվաճառ, գերեվաճառ, բարեգութ, մատենագիր, լուսամուտ:

3.Բաղադրյալ բառեր կազմիր այնպե՛ս, որ տրված բառերի վերջին բաղադրիչները լինեն սկզբում:

Օրինակ՝

մեծամիտ — մտավոր, մտամոլոր:

Քաջասիրտ — սրտատրոփ, սրտակից,

մանրագիր — գրավոր, գրագետ,

աստղալից — լցոնել, լեցուն,

մանրախնդիր — խնդրահարույց,

գեղադեմ — դիմային, դիմածնոտ:

4.Բաղադրյալ բառեր կազմիր այնպե՛ս, որ տրված բառերի առաջին բաղադրիչները լինեն վերջում: Ի՞նչ է փոխվում:

Օրինակ՝

բռնակալ — լիաբուռ:

Գրական — արձակագիր

շնչասպառ — անշունչ

քնել — անքուն

ջրկիր — անջուր

գլխարկ — անգլուխ

խմբավար — արշավախումբ

5.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկական բառերով:

Նկարչին հատուկ — նկարչական

ապուխտ դարձնել — ապխտած

աներևույթ դառնալ — անհետանալ

անօրեն բան — անօրենություն

աշխույժ դառնալ — աշխուժանալ

դաշույնով հարվածել — դաշույնահարել

անդունդի խորություն ունեցող — անդնդախոր

մառախուղով պատված — մառախլապատ

Հնդկական զրույց

Արդար և իմաստուն դատավոր էր Ուշինարան: Մաքուր էին նրա բոլոր խորհուրդները և միայն մերձավորների և հեռավորների համար նվիրված:

Համեստ կյանք ուներ նա իր հոյակապ սրահներում և ճոխ սեղան ու ապաստան ամեն աղքատների և ուխտավորների համար, որ տարին բոլոր դեգերում են Գանգայի սրբազան ափերի և Հիմալայի նվիրական անտառների միջև:

***

Մի անգամ, երբ նա դահլիճում նստած կարդում էր Վեդաները, սրտապատառ ներս ընկավ մի աղավնի, որին հետապնդում էր սրաթև անգղը:

Սարսափած թռչունը նստավ դատավորի ծնկին և պաշտպանություն աղերսեց:

Անգղը հասավ նրա հետևից: Սակայն Ուշինարան պատսպարել էր արդեն մահապուրծ աղավնուն:

***

— Դատավո՛ր,— դիմեց անգղը Ուշինարային,— քաղցը վաղուց ընկճել է ինձ: Մեծ հանցանք է քաղցածի ձեռից խլել նրա սնունդը: Ետ տուր ինձ աղավնին:

Ուշինարան ձեռի շարժումով մերժեց նրա պահանջը:

— Դատավո՛ր,— շարունակեց անգղը,— դու պարտաճանաչ մարդու հռչակ ունես, սակայն ինչո՞ւ պարտքի օրենքին հակառակ ես գնում: Ինչո՞ւ ես ինձ զրկում իմ անհրաժեշտ սնունդից:

***

— Այս անօգնական, մահի սարսուռով դողդոջուն թռչունը իմ պաշտպանությանը դիմեց,— առարկեց Ուշինարան,— դո՛ւ, հզոր անգղ, մի՞թե չես տեսնում, որ իմ առաջին պարտքն է չհանձնել ինձ հավատացող արարածին իր հոշոտող թշնամուն: Ավելի մեծ ոճիր է՝ վտանգված թույլին զրկել օգնությունից, քան թե կատարել ոճիրների ոճիրը` սպանել Բրահմինին:

— Բայց, դատավո՛ր, ամեն արարած աշխարհում ուտելով է, որ կապրի: Եթե զրկես արարածին կերակուրից, իսկույն կդադարի նրա կյանքը: Հիմա որ դու իմ ձեռքից խլում ես իմ ապրուստը, շուտով կմահանամ ես և ինձ հետ` կինս ու ձագուկներս: Աղավնուն խնայելով դու մեզ բոլորիս մահի ես մատնում:

— Դո՛ւ շատ իմաստուն ես խոսում, ո՛վ անգղ, հզոր թռչուն. բայց խոստովանիր, ի՞նչպես կարող ես ընդունել, որ թշվառ փախստականին հանձնեմ կորստի: Բնա՛վ, երբե՛ք: Քո առջև բաց են ահա մառանիս դռները: Գնա՛, ա՛ռ, ինչ որ ուզում ես` եղնիկի միս, վարազի միս: Եվ ուրիշ ինչ որ ուզում ես, ասա՛, կկատարեմ քո կամքը:

— Ոչ, դատավոր, ես ուրիշ տեսակի միս ուտելու սովորույթ չունիմ:

Բնությունից որոշված հավերժական օրենք է, որ անգղները աղավնիներ պիտի ուտեն: Տո՛ւր ինձ իմ իրավունքը:

— Ա՛նգղ,— թախանձեց Ուշինարան,— ինչ արարած, որ ենթակա է մահի սահմաններին, ուզի՛ր, ես կտամ քեզ: Միայն երբեք չեմ կարող հանձնել թշվառության մեջ ինձ ապաստանածին:

— Դատավո՛ր,— պատասխանեց անգղը,— քանի որ դու այդքա՜ն սիրում ես այդ աղավնուն,— փոխարենը տուր քո մարմնից այնքան միս, որքան կշռում է աղավնին:

— Այո՛, հիմա արդար է, և ճշմարիտ է քո կամքը,— սրտահոժար ասաց Ուշինարան,— սիրով կտամ, ո՛վ անգղ, իմ մարմնից փոխարենը:

***

Եվ հանկարծ դահլիճի ձեղունից մի կշիռ կախվեց: Ուշինարան աղավնուն դրեց մի նժարում, իսկ մյուս նժարում` իր մարմնից մի փերթ, բայց աղավնին դեռ ծանր էր կշռում: Նորից կտրեց մսի մի փերթ, և աղավնին նորից ծանր էր: Դարձյալ նորանոր փերթեր կտրեց դրեց, և սակայն աղավնին ավելի և ավելի ծանր էր կշռում:

Այն ժամանակ Ուշինարան ամբողջ իր հոշոտված մարմնով ելավ կանգնեց նժարի մեջ…

— Ես Ինդրան եմ,— ձայնեց անգղը,— տիեզերքի իշխանը, իսկ աղավնին` հուր Ագնիի ոգին: Մենք եկանք քո առաքինությունը փորձելու համար:
Հավիտենական փառքով դու զարդարեցիր քեզ, ո՛վ Ուշինարա, որովհետև քո իսկ մարմնով խղճացիր փոքրիկ աղավնուն և քո կյանքով փրկեցիր թշվառին:

Ժողովուրդների մեջ պիտի չհնանա քո անունը, և հավիտյան պիտի ապրիս դու անմահ փառքով ու փայլով, որովհետև պարտքի սրբության հավատարիմ եղար:

Հարցեր և առաջադրանքներ:
1. Անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:

մերձավորների-մոտիկ

2. Զրույցի առանձին հատվածները վերնագրիր:

Արդար դատավոր, խեղճին օգնական

3. Բնութագրիր Ուշինարային:

Արդար դատավոր, խեղճին օգնական, պատրաստ ինքնազոհության

4. Դուրս գրիր հիմնական ասելիքը ներկայացնող հատվածը:

Բարությունը վարձատրվում է։

5. Այլ կերպ վերնագրիր զրույցը:

Փորձություն

6. 1-ին և 2-րդ պարբերություններում գտիր -ավոր վերջածանցն ունեցող բառերը:

դատավոր, հեռավոր, մերձավոր, ուխտավոր

7. Տրված բարդ բառերի երկրորդ արմատները փոխելով ստացիր նոր բարդ բառեր:
Օրինակ` սրտապատառ- սրտացավ
սրաթև-սրածայր
պարտաճանաչ-պարտապան
նորանոր-նորակառույց
8. Հոմանիշների բառարանի օգնությամբ գտիր տրված բառերին երկուական հոմանիշ:
Արդար — շիտակ
ճոխ-Հարուստ
դեգերել-Թափառել
աղերսել-խնդրել
հռչակ-Համբավ
թշվառ-Խեղճ
հավերժական-անվերջ
փերթ-Կտոր
9. Տեքստում ընդգծել հատուկ անունները: