որթերի մեջ անծանոթ մի աղջիկ տեսա: (որդ, որթ) …երի պատճառով ձկնորսության չգնացի: (որդ. որթ) Շատ … ավարտ ունեցավ մեր ձեռնարկը: (հաջող, հաչող) … շանը կծան չի լինում: (հաջող, հաչող) Երեխայի կտրիչ ատամներն արդեն դուրս էին եկել: (կտրիչ, կտրիճ) Իմ բոլոր … ընկերները հավաքվել են այսօր: (կտրիչ, կտրիճ)
144. Կետերի փոխարեն գրի´ր տրված բառերից մեկը:
Նստելու համար մի ․․․ տեղ եմ փնտրում: (հարդ, հարթ) Քամին ամբողջ …ը բարձրացրել ու պտտում էր օդում: (հարդ, հարթ) Տարբեր …եր քայքայել էին մարմինը: (աղտ, ախտ) Փոշիով ու … էր ծածկված փողոցը: (աղտ, ախտ) Մի … քարավանից առանձնացել էր: (ուղտ, ուխտ) Քո արած … թանկ է բոլորիս համար: (ուղտ, ուխտ)
145. Ընդգծված բառերը փոխարինի´ր հոմանիշներով: Ընտրածդ բառերի գրությունը ճշտի´ր բառարանի օգնությամբ:
Խոսքս մի՛ կտրիր: անդհատիր
Մինչև ե՞րբ պիտի թաքուն պահես: Գաղտնի
Անձրևն ինչպես սկսվել էր, այնպես էլ վերջացավ: Ավարտվեց
Օդանավի իջնելը ոչ ոք չնկատեց: Վայրէջքը
Երեխայի նման ուրախանում էին ու լիաթոք ծիծաղում: Երջանիկ
Եղնիկի ձագը մորն էր փնտրում: հորդ
147. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ և բառարանով ստուգի՛ր ճի՞շտ ես գրել:
Վերևում՝ համարյա երկնքի տակ, ծնվեցին ջրի կաթիլները: Նրանք լեռների բարձրից, հողի միջից դուրս եկան ու, լույսն իրենց մեծ, ցնծթյան թիթեռն իրենց վրա, կթկթալով իջան ցած: Լեռն ի վար, ծառերի կողքերով, թփերի արանքներով, զարմանազան խատուտիկ խճաքարերի վրայով գալիս էին կաթիլները: -Ինչքա՜ն քաղցր եք,- ասում էին նրանց մամուռները:
Наступила ранняя весна. 2. Весеннее солнышко согрело землю. 3. Зимнее белое одеяло растаяло, и земля надела своё весеннее платье. 4. Из-под снега выглянул подснежник. 5. Перелётные птицы прилетели из тёплых стран. Мальчики повесили на деревья скворечники. Девочка подарила маме подарок.
3. Запишите предложения в таком порядке, чтобы получился рассказ.
Прилетели птицы. Люди стали чаще улыбаться. Природа проснулась и ожила . С земли еще не сошёл снег. Сосульки на домах начали плакать. Зажурчали веселые ручейки. На ясном небе засияло ослепительное солнце. На газонах из-под снега уже проглянула земля. Растяли тучи, и небо стало голубым. Пришла весна, долгожданная и всеми любимая! Весна пришла в город.
Ճահիճների առաջացումը: Ճահիճները կազմում են ցամաքային ջրերի մի մասը: Երկրի մակերևույթի որոշ տարածքներում, որտեղ տեղումներից առաջացած ջրերը հոսելու հնարավորություն չունեն, կուտակվում են որևէ գոգավորությունում և, քանի որ գոլորշացումն էլ շատ թույլ է, սկսում են աճել խոնավասեր բույսեր՝ առաջացնելով ճահիճներ: Ճահիճները Երկրի մակերևույթի գերխոնավ տեղամասերն են, որտեղ ամբողջ տարին կա ջրի ավելցուկ, աճում է ճահճային բուսականություն, և կարող է գոյանալ տորֆի շերտ: Ճահիճներում աճում ու ապրում են խոնավասեր բույսեր և կենդանիներ: Տարիների ընթացքում բույսերի մնացորդները, կուտակվելով, առաջացնում են տորֆ, որն օգտագործվում է որպես վառելիք, որոշ չափով նաև՝ պարարտանյութ:
Ճահիճներ կարող են առաջանալ նաև չորային շրջաններում՝ գրունտային ջրերի մակարդակի բարձրացման հետևանքով: Եթե գոլորշացումը հողի մակերևույթից համեմատաբար թույլ է, բարձրացող գրունտային ջրերը չեն հասցնում ամբողջովին գոլորշանալ՝ առաջանում են ճահիճներ: Ուժեղ գոլորշացման դեպքում բարձրացած գրունտային ջրերն ամբողջովին գոլորշանում են, իսկ աղերը մնում են տեղում՝ առաջացնելով աղուտներ: Այս երևույթը լավ արտահայտված է Արարատյան դաշտում, որտեղ առաջացել են և՛ ճահճուտներ, և՛ աղուտներ:
Ճահիճների նշանակությունը: Քանի որ ճահիճները մարդու համար հիմնականում անօգտագործելի տարածքներ են, և այնտեղ բազմանում են հիվանդածին շատ հարուցիչներ, ուստի երկրագնդի որոշ շրջաններում չորացվում են: Սակայն ճահիճների չորացումը կարող է խախտել նաև բնության հավասարակշռությունը: Ճահիճները չի կարելի համարել լիովին անօգուտ տարածքներ: Դրանք շատ կարևոր դեր ունեն Երկրի վրա: Ճահիճների բուսականությունը, իրականացնելով ֆոտոսինթեզ (լուսահամադրում), հսկայական քանակությամբ թթվածին է տալիս մթնոլորտին: Չորացնելով ճահիճները՝ մարդը կարող է լրջորեն խախտել բնության ներդաշնակությունը: Դրանից ելնելով՝ որոշ երկրներում ճահիճները դարձել են պետական արգելոցներ: Չորացումը կատարվում է տարբեր եղանակներով: Մի դեպքում փորում են ջրանցքներ, որոնցով հեռանում է կուտակված ջրի ավելցուկը: Հենց այս եղանակով են չորացնում Արարատյան դաշտի ճահիճները: Մյուս դեպքում ճահիճների չորացման համար դրանց տարածքում աճեցնում են այնպիսի ծառեր կամ թփեր, որոնք շատ ջուր են կլանում: Այդ տարածքները հետագայում օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպատակներով: Չորացված ճահճի տարածքից մարդիկ տորֆ են արդյունահանում, որը և վառելիք է, և պարարտանյութ՝ բանջարաբոստանային մշակաբույսերի և ծաղիկների մշակման համար:
Հարցեր և առաջադրանքներ
Ի՞նչ է ճահիճը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
Երկրի մակերևույթի որոշ տարածքներում, որտեղ տեղումներից առաջացած ջրերը հոսելու հնարավորություն չունեն, կուտակվում են որևէ գոգավորությունում և, քանի որ գոլորշացումն էլ շատ թույլ է, սկսում են աճել խոնավասեր բույսեր՝ առաջացնելով ճահիճներ:
Արդյոք կարո՞ղ են ճահիճներ առաջանալ չորային շրջաններում, ինչո՞ւ:
Ճահիճներ կարող են առաջանալ նաև չորային շրջաններում՝ գրունտային ջրերի մակարդակի բարձրացման հետևանքով: Եթե գոլորշացումը հողի մակերևույթից համեմատաբար թույլ է, բարձրացող գրունտային ջրերը չեն հասցնում ամբողջովին գոլորշանալ՝ առաջանում են ճահիճներ:
Ճահիճների չորացման ի՞նչ եղանակներ գիտեք:
Չորացումը կատարվում է տարբեր եղանակներով: Մի դեպքում փորում են ջրանցքներ, որոնցով հեռանում է կուտակված ջրի ավելցուկը: Հենց այս եղանակով են չորացնում Արարատյան դաշտի ճահիճները: Մյուս դեպքում ճահիճների չորացման համար դրանց տարածքում աճեցնում են այնպիսի ծառեր կամ թփեր, որոնք շատ ջուր են կլանում: Այդ տարածքները հետագայում օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպատակներով:
Ճահիճներն ի՞նչ դրական և բացասական նշանակություն ունեն:
անի որ ճահիճները մարդու համար հիմնականում անօգտագործելի տարածքներ են, և այնտեղ բազմանում են հիվանդածին շատ հարուցիչներ, ուստի երկրագնդի որոշ շրջաններում չորացվում են: Սակայն ճահիճների չորացումը կարող է խախտել նաև բնության հավասարակշռությունը: Ճահիճները չի կարելի համարել լիովին անօգուտ տարածքներ: Դրանք շատ կարևոր դեր ունեն Երկրի վրա: Ճահիճների բուսականությունը, իրականացնելով ֆոտոսինթեզ (լուսահամադրում), հսկայական քանակությամբ թթվածին է տալիս մթնոլորտին:
Замени цифры порядковыми или количественными числительными. Вставь пропущенные буквы. Мама сварила (3) _____три______ банки малинового варенья. Пятница (5) _____пятый_______ день недели. У Земли (1) ____один___спутник. Алла живёт на (8) _____восьмом_________ этаже. Артем нашёл (4) ______четыре_______ подосиновика. Среда (3) ____третий ______день недели. В году (12) ______двенадцать____________ месяцев. Директор живет на (5) ______пятом _______ этаже.
Напиши цифры словами. Две студентки, два студента, одно яблоко, два дома, два стула, две лампы, двадцать два мальчика, двадцать две коровы, сорок две бабочки, две собаки, восемьдесят два кандидата, два облака
Слова в скобках поставьте в нужную форму. Перед окнами нашего дома растут 2 (красивые темно-зелёные ёлки), 3 (старых крепких дуба) и 5 (молодых кудрявых берёз). Я купил 22 (тонких синих тетрадей) и 5 (толстых чёрных тетрадей). Вчера учитель экзаменовал 24 (студента). В соревнование включились 243 (молодых рабочих). В городе открыли 5 (новых столовых) и 2 (красивых ресторана). В именах существительных встречается 2 и более (суффикса), 3 и более (слога). В контрольных работах этой девочки обычно 4 и более (ошибок).
Սառցադաշտերի առաջացումը: Երկրագնդի որոշ տեղամասերում, որտեղ գրեթե ամբողջ տարին օդի ջերմաստիճանը 00-ից ցածր է, տեղումները թափվում են հիմնականում ձյան տեսքով:
Քանի որ կլոր տարին ցուրտ է, ուստի տեղացած ձյունն ամռանն ամբողջովին չի հալվում և տարեցտարի կուտակվում-ավելանում է: Կուտակված ձյունը ծանրության տակ աստիճանաբար սեղմվում է, խտանում և վերածվում սառույցի: Ձյան բազմամյա բնական կուտակումից առաջացած սառցի հսկայական զանգվածը կոչվում է սառցադաշտ:
Սառցադաշտերն զբաղեցնում են ցամաքի մակերևույթի ավելի քան 1/10 մասը և համարվում են երկրագնդի քաղցրահամ ջրի հիմնական շտեմարանը:
Առանձնացնում են սառցադաշտերի երկու տիպ՝ ծածկույթային և լեռնահովտային:
Ծածկույթային կամ մայրցամաքային սառցադաշտերը տարածված են բևեռային և մերձբևեռային շրջաններում՝ Անտարկտիդայում, Գրենլանդիայում, ինչպես նաև՝ դրանց հարող կղզիներում:
Դրանց հաստությունը կարող է հասնել մի քանի կիլոմետրի: Օրինակ՝ Անտարկտիդայում այն հասնում է մինչև 3-4 կմ:
Սառցադաշտերից դեպի օվկիանոս են սահում, իջնում առանձին սառցե զանգվածներ, որոնք ցամաքի ափամերձ մասերում օվկիանոսի հսկա ալիքների շնորհիվ պոկվում են և լողում օվկիանոսի ջրերում: Այդ լողացող հսկա սառցասարերն անվանում են այսբերգներ:
Այսբերգները շատ վտանգավոր են նավարկության համար, որովհետև դրանց ծավալի մեծ մասը՝ 3/4-ը, ընկղմված է ջրի մեջ, ուստի հեռվից դիտելիս շատ փոքր են երևում: Հայտնի «Տիտանիկ» նավի խորտակումը 1912 թ. պայմանավորված էր հսկա այսբերգի հետ բախմամբ:
Լեռնահովտային սառցադաշտերը տարածված են բարձրալեռնային հովիտներում: Սրանք հանդիպում են աշխարհագրական բոլոր լայնություններում, որտեղ կան բարձր լեռներ: Նույնիսկ ամենատաք մայրցամաքի՝ Աֆրիկայի ամենաբարձր գագաթ Կիլիմանջարոյի (5895 մ) վրա կա սառցադաշտ:
Սառցադաշտը ձյան կուտակումից աստիճանաբար ընդարձակվում մեծանում է, այսինքն՝ կատարում է դանդաղ շարժում:
Լեռնալանջի թեքությամբ սառցադաշտային լեզվակը՝ գետի նմանվող սառույցը, դանդաղ շարժվում է. կարծես սահում է: Սառցադաշտը շարժվելիս կատարում է քայքայիչ աշխատանք:
Սառցադաշտային լեզվակը հովտով շարժվում է ցած և այնտեղ հալվում, կուտակում վերևից քայքայված, բերված կոշտ նյութերը՝ առաջացնելով թմբեր, որոնք կոչվում են մորեններ: Նման թմբաշարեր շատ կան Եվրոպայի հյուսիսային մասում:
Հայաստանի Հանրապետության տարածքում սառցադաշտեր չկան: Սակայն անցյալում եղել է սառցապատում, որի հետքերը պահպանվել են Արագածի, Գեղամա լեռների բարձրադիր մասերում:
Հարցեր և առաջադրանքներ
Ի՞նչ է սառցադաշտը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
Երկրագնդի որոշ տեղամասերում, որտեղ գրեթե ամբողջ տարին օդի ջերմաստիճանը 00-ից ցածր է, տեղումները թափվում են հիմնականում ձյան տեսքով:
Քանի որ կլոր տարին ցուրտ է, ուստի տեղացած ձյունն ամռանն ամբողջովին չի հալվում և տարեցտարի կուտակվում-ավելանում է: Կուտակված ձյունը ծանրության տակ աստիճանաբար սեղմվում է, խտանում և վերածվում սառույցի: Ձյան բազմամյա բնական կուտակումից առաջացած սառցի հսկայական զանգվածը կոչվում է սառցադաշտ:
Որո՞նք են սառցադաշտերի երկու հիմնական տիպերը:
Առանձնացնում են սառցադաշտերի երկու տիպ՝ ծածկույթային և լեռնահովտային:
Ի՞նչ է այսբերգը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
Սառցադաշտերից դեպի օվկիանոս են սահում, իջնում առանձին սառցե զանգվածներ, որոնք ցամաքի ափամերձ մասերում օվկիանոսի հսկա ալիքների շնորհիվ պոկվում են և լողում օվկիանոսի ջրերում: Այդ լողացող հսկա սառցասարերն անվանում են այսբերգներ:
Ի՞նչ աշխատանք է կատարում սառցադաշտը:
Լեռնալանջի թեքությամբ սառցադաշտային լեզվակը՝ գետի նմանվող սառույցը, դանդաղ շարժվում է. կարծես սահում է: Սառցադաշտը շարժվելիս կատարում է քայքայիչ աշխատանք:
One day, while Cinderella was in the garden picking pumpkins, a letter arrived at the house. It was an invitation to the king’s summer ball.
Cinderella’s stepmother and stepsisters were very excited.
«The prince will be there!» «He is so handsome!» «He is so rich!» «He needs a wife!»
The stepsisters spent weeks preparing for the ball. They bought new dresses, new shoes, and new handbags.
On the day of the ball, Cinderella helped them put on their dresses and do their hair.
«Oh, I have a wonderful idea!» exclaimed the youngest stepsister. «Cinderella, come to the ball with us! It will be more fun if you are there!»
«Oh, but you don’t have anything to wear…» laughed the oldest stepsister. «You can’t meet the prince wearing those dirty old clothes. What a shame. Maybe next time.”
Cinderella tried not to cry. She finished dressing her sisters and then went down to the kitchen. She sat beside the fire and sighed.
«Things will get better one day,» she told the cat. «Meow…» the cat replied.
Just then, there was flash of light, and an old woman appeared in a corner of the kitchen.
«Who… who are you?» stammered Cinderella.
«I am your fairy godmother” said the old woman. «You are an orphan, and all orphans have a fairy godmother.»
The fairy godmother stroked the cat.
«This cat tells me how kind you are. And how you always wish for things to get better one day. Today is that day, Cinderella. You are going to the king’s ball. Fetch me a pumpkin!»
Cinderella ran into the garden and picked a big, orange pumpkin. The fairy godmother touched the pumpkin with her magic wand and it turned into a golden carriage.
«Come here, little mice!» she said to the mice in the wall. She waved her wand again, and the mice turned into six beautiful horses to pull the carriage.
«But I don’t have a dress!» said Cinderella.
«Stand still,» said the fairy godmother. She waved her wand again, and Cinderella’s dirty clothes turned into a spectacular silver dress. Two beautiful glass shoes appeared on Cinderella’s feet.
«Now go to the ball!» said the fairy godmother. «But you must be home by midnight! When the clock strikes twelve, your dress will turn back into rags, and your carriage will turn back into a pumpkin. … Have fun!»
And with another flash of light, the fairy godmother disappeared.
«I’m going to the ball!» said Cinderella. «Meow…» said the cat.
1.Fill in the missing words
«Now go to the ball!» said the fairy godmother.
And with another flash of light, the fairy godmother disappeared.
Cinderella run into the garden and picked a big, orange pumpkin.
Cinderella’s stepmother and stepsisters were very excited.
On the day of the ball, Cinderella helped them put on their dresses and do their hair.
2. Write out the unfamiliar words
Orphan
excited
Fetch
3.Choose the correct one
Prince will not come
The prince is coming.
Cinderella doesn’t talk to the cat
Cinderella talks to the cat
4.make up questions orally and answer them, you can also make up questions for your friends in class. {orally!}
Who did this exercise in my class? — of coures me
Who are my best friends? — Aaliyah & Margarita
Who are the students who sit higher in class than others?
97. Տրված բառաշարքերից ընտրի՛ր ածանցավոր բառերը ե արմատն ածանցից գծիկով բաժանի´ր:
Օրինակ՝ ձկնիկ — ձկն (ձուկն) — իկ:
Տնակ — տն (տուն) — ակ:
ա) Շապիկ,
մկն-(մուկն)+իկ,
զատիկ,
ծաղիկ,
մայր+իկ
,աղջիկ
,շն-(շուն)+իկ
փիս-(փիսո)+իկ
գեղեցիկ,
կապիկ,
փոքր+իկ,
սիրուն+իկ
կողիկ (կոտլետ),
թիթեռն+իկ
ծիտ+իկ
քթ-(քիթ)+իկ
տոտ+իկ
մատ+իկ:
բ) Գնդ-(գունդ)+ակ
գետ+ակ
վանդ+ակ
ելակ
կատակ
նապաստակ
առվ-(առու)+ակ,
զավակ
, բակ
, գուշ+ակ
, որդյ+ակ
, դղյակ,
կտ-(կտավ)+ակ,
պատանյ+ակ
թիակ
թակ
բլրակ
վարդ+ակ
սոխակ
մահ+ակ,
մոծակ:
գ) Գայլ+ուկ
, բուկ,
մանուկ,
գառն+ուկ
, ձագ+ուկ,
ձուկ,
ձի+ուկ,
բազուկ,
մուկ,
աղմ+ուկ,
հատուկ,
մարդ+ուկ,
պոչ+ուկ,
վհուկ
ձմերուկ:
98. Սխալները գտի´ր և ուղղի´ր:
Օրինակ՝
Բնության մեջ ամեն ինչ՝ փոքրիկ թիթեռնիկն անգամ շատ բան կարող է սովորեցնել մարդուն: —
1. Բնության մեջ ամեն ինչ՝ փոքրիկ թիթեռն անգամ շատ բան կարող է սովորեցնել մարդուն:
2. Բնության մեջ ամեն ինչ՝ թիթեռնիկն անգամ շատ բան կարող է սովորեցնել մարդուն:
Բլրակն էլ անցիր ու կհասնես ասածս ծառին: Փոքրիկ ձուկը ջրիմուռների տակ էր թաքնվել: Քաղաքի ծայրին՝ մի փոքրիկ տնում, ապրում էր կախարդը: Մի առվակ իջնում էր սարն ի վար: Անտառից դուրս եկավ մի ձիուկ: Հավն ածեց մի փոքրիկ ձու: Քամին դես ու դեն էր քշում կտոր-կտոր ամպիկները:
99. Տրված բառերից կամ արմատներից նոր բառեր կազմիր՝ ակ, իկ, ուկ ածանցներով: Այստեղ այդ ածանցները փոքրացնում կամ քնքշացնո՞ւմ են:
